Geneza
Wigancice Żytawskie to klejnot historii zakorzeniony w tradycji i naturalnym pięknie Pogórza Izerskiego. Pierwsze wzmianki o tej urokliwej wsi sięgają daleko w przeszłość, gdzie harmonijne współistnienie społeczności wiejskiej splatało się z pięknem tradycyjnej drewnianej architektury ludowej. Drewniane domy przysłupowe były nie tylko funkcjonalnymi siedzibami, ale również świadectwem lokalnych tradycji i związku z przyrodą.
Drewniane chaty, zazwyczaj otoczone zielenią i malowniczym krajobrazem, stanowiły organiczną część lokalnej tożsamości. Wigancice przyciągały swoją autentycznością, a społeczność wiejska od wieków kształtowała unikalny charakter tego miejsca.
Jak doszło do zniszczenia wioski
Niestety, los Wigancic Żytawskich zaczął się odmieniać wraz z postępem przemysłowej rewolucji i ekspansją górnictwa. W obszarze Gminy Bogatynia, zwłaszcza w Worku Żytawskim, dominacja przemysłu wydobywczego stała się wyrocznią zmian. Procesy gwałtownej urbanizacji i industrializacji spowodowały nie tylko masowe opuszczenie tradycyjnych drewnianych domów przysłupowych, ale także degradację przestrzeni kulturowej i przyrodniczej.
Wysiedlenia i zburzenia domów w Wigancicach w latach dziewięćdziesiątych były dramatycznymi skutkami decyzji o zasypywaniu wsi, która stała się zbędna w wyniku tragicznego osunięcia się hałdy na terytorium Czech. Mimo tych wydarzeń, jedno pozostałe zabudowanie gospodarcze świadczy o nieustępliwości mieszkańców w utrzymaniu związku z ich historycznym dziedzictwem.
„Worek Turoszowski. Rewitalizacja wsi Wigancice Żytawskie, Wyszków Wolanów, Zatonie. Etap. I-III”
Realizacja projektu w latach 2020-2022 realizowana ze środków Fundacji PGE i Stowarzyszenia DOM KOŁODZIEJA.
Rok 2020
Przedmiotem realizacji projektu były prace inwentaryzacyjno-badawcze na terenie wsi Wigancice Żytawskie. Wykonane przez Wydział Architektury i Wydział Budownictwa Politechniki Śląskiej w Gliwicach oraz inwentaryzacja geodezyjna wsi Wigancice Żytawskie wykonana przez firmę 3D Format.
W ramach zadania wykonano: badania archiwalne (ikonografia i katografia), inwentaryzację architektoniczno-budowlaną, badania termowizyjne, skaning laserowy zespołu mieszkalno-gospodarczego w Wigancicach Żytawskie nr 14.
Ponadto firma 3DFormat wykonała metodą nalotów fotogrametrycznych inwentaryzację geodezyjną wsi Wigancice Żytawskie. Ten zasób kartograficzny stanowi bazę do rekonstrukcji historycznej wsi, gdzie określone zostały wytyczne projektowe dotyczące zabudowy, układu urbanistycznego i drogowego. Wykonano mapę do celów projektowych pod odbudowę drogi i wytyczono in sito jej przebieg.
Zjazdy mieszkańców
Wigancice Żytawskie, choć naznaczone tragiczną historią wysiedleń i zniszczeń, nie przestają budzić emocji wśród byłych mieszkańców. Zjazdy mieszkańców stanowią wyjątkową okazję do spotkania się pokoleń i wspomnień. Elektrownia „Turów”, sprzedając działki, inicjuje powrót mieszkańców do rodzinnej miejscowości. Mimo dramatycznych przemian, w Wigancicach powraca życie, a liczne wnioski o zakup nieruchomości świadczą o pragnieniu odbudowy społeczności.
Projekty studenckie
Projekty studenckie stanowią niezwykle cenny wkład w proces rewitalizacji Wigancic Żytawskich. W ramach współpracy z różnymi uczelniami, studenci angażują się w badania urbanistyczne, analizy zabudowy wiejskiej oraz inwentaryzacje domów przysłupowych. Ich projekty nie tylko przywracają życie tradycyjnej architekturze, ale także stają się fundamentem dla przyszłych działań rewitalizacyjnych. Dzięki wsparciu z PGE w październiku 2020 r. studenci z Politechniki Śląskiej przeprowadzili inwentaryzację jedynego siedliska pozostawionego w Wigancicach. Na bazie tej inwentaryzacji w konsultacji z właścicielami, powstała praca magisterska której przedmiotem jest adaptacja siedliska na funkcje agroturystyki.
